Thư viện sách Google: Giấc mơ có thật?

(TuanVietNam) - Nhật báo Le Monde của Pháp đánh giá thư viện trực tuyến của Google trong tương lai sẽ trở thành thư viện lớn nhất thế giới, mà không biết rằngdự án này đang gặp phải không ít phản đối từ trong và ngoài nước Mỹ.

Những vướng mắc ban đầu đã "ngon"

Người trông coi thư viện trường Đại học Michigan đùa rằng ông đang quản lý "một trại trẻ mồ côi". Ông cho biết trong thư viện của trường có rất nhiều đầu sách mà người ta không thể xác định rõ chủ sở hữu tác quyền. Ví dụ như: văn bản của các cuộc hội thảo "Phát biểu thiếu cân nhắc về Trung Quốc" (Blunder out of China) hay "Biên giới Appalachian: Làn sóng Tây tiến đầu tiên của Hoa Kỳ" (The Appalachian Frontier: America’s First Surge Westward).

Chính những cuốn sách khuyết danh này là đối tượng của các vấn đề gây ra nhiều tranh cãi trong dự án thư viện sách trực tuyến của Google - hãng cung cấp dịch vụ mạng hàng đầu thế giới hiện nay.

Vài năm trước, Google bắt đầu hợp tác với nhiều thư viện của Mỹ nhằm thực hiện dự án số hóa hàng triệu cuốn sách tại các thư viện này. Sau khi một số đưa một số lượng sách không nhỏ lên thư viện trực tuyến của mình, Google đã bị một nhóm tác giả và nhà xuất bản đệ đơn kiện lên một tòa án Mỹ, buộc tội hãng vi phạm bản quyền đối với các tác phẩm của họ.

Tuy nhiên, Google đã nhanh chóng dàn xếp ổn thỏa vụ kiện và đạt được thỏa thuận với bên nguyên đơn vào cuối năm ngoái và đang cố gắng đạt được chấp thuận của luật pháp Mỹ đối với thỏa thuận này.

Trong trường hợp thỏa thuận trên được thông qua về mặt pháp lý, Google có quyền thực hiện số hóa hàng triệu cuốn sách không còn được xuất bản, gồm cả những cuốn sách khuyết danh, mà không cần xin phép những người nắm giữ bản quyền. Sau đó, hãng có thể rao bán chúng và trả một phần lợi nhuận cho chủ sở hữu bản quyền nếu họ có thể chứng minh được quyền tác giả của họ.

Theo những điều khoản trong thỏa thuận, các nhà xuất bản và tác giả đã ký kết có thể rút khỏi thỏa thuận trước ngày 4/9, còn những ai tiếp tục tham gia có quyền yêu cầu Google chấm dứt sử dụng các tác phẩm của họ tại bất kỳ thời điểm nào. Theo dự kiện, thỏa thuận này sẽ được đưa ra điều trần tại tòa án bang vào tháng tới và kết quả của phiên điều trần sẽ quyết định tương lai của việc xuất bản sách số.

Phản đối kịch liệt

Tuy nhiên, kế hoạch xuất bản sách số của Google đang gặp phải sự phản đối kịch liệt tại nhiều nơi trên thế giới. Ngày 31/ 8 vừa qua, Chính phủ Đức đệ đơn trình tòa án Mỹ, lập luận rằng thỏa thuận trên vi phạm luật bản quyền của quốc gia này do có liên quan tới nhiều tác phẩm của các tác giả Đức đã được xuất bản tại Mỹ.

Trong khi đó, các nhà xuất bản Pháp cũng khẳng định thỏa thuận này đi ngược lại với luật pháp của đất nước “hình lục lăng”. Họ cho rằng không có một kế hoạch nào dành riêng cho đại diện châu Âu về việc đăng ký các quyền đối với sách. Những quyền lợi được đưa ra trong thỏa thuận chỉ nhằm thu thập và chi trả cho những ai sở hữu bản quyền. Điều này càng làm gia tăng nghi ngờ về việc tác giả nước ngoài sẽ không nhận được khoản hoa hồng thích đáng.

Tại Nhật Bản, 2 nhà văn nổi tiếng cũng đã nộp đơn khiếu nại với chính quyền địa phương về dự án của Google. Trong khi đó, nhiều công ty Mỹ như 2 đối thủ đầu bảng của Google là Microsoft và Yahoo, hay nhà bán lẻ sách in và sách số hàng đầu thế giới Amazon, cũng thể hiện sự phản đối gay gắt đối với kế hoạch này. Amazon từng khẳng định thẩm quyển quyết định luật bản quyền thuộc về Quốc hội Mỹ, chứ không phải Google và các đối tác làm ăn.

Bên cạnh đó, các hãng này cũng phối hợp chặt chẽ với Internet Archive, một tổ chức phi lợi nhuận thực hiện dự án số hóa các đầu sách của nhiều thư viện, nhằm thành lập Liên minh Sách mở (Open Book Alliance) với mục đích tiến hành chiến dịch rầm rộ chống lại Google. Trong một thông báo trên website của Liên minh này, họ đã đưa ra lập luận rằng thỏa thuận trên sẽ tạo ra thế độc quyền đối với các loại sách số, và tất yếu dẫn tới tình trạng độc giả phải trả tiền ngày càng cao cho những lựa chọn ngày càng ít ỏi.

Chính những lời tuyên bố như vậy đã khiến Bộ Tư pháp Hoa Kỳ phải vào cuộc. Bộ này đang tiến hành đánh giá kỹ lưỡng thỏa thuận của Google nhằm xem xét khả năng liệu thỏa thuận này có vi phạm luật chống cạnh tranh và kết quả đánh giá cuối cùng sẽ được trình lên tòa án vào ngày 18/9 tới.

Khả năng chiến thắng

Phát biểu trước những động thái trên, các nhà lãnh đạo của Google cho rằng thỏa thuận trên không thể để ngỏ cho các hãng khác tham gia vì cách thức tiến hành các vụ kiện tập thể tại Mỹ là không phù hợp.

Tuy nhiên, hãng cũng khẳng định đây không phải là dàn xếp duy nhất của Google; về mặt pháp lý, các công ty khác hoàn toàn có thể ký kết những hợp đồng tương tự với hãng. Trên thực tế, rất ít hãng kinh doanh sẵn sàng tham gia vào một dự án mà họ phải bỏ chi phí lớn nhằm sao chép lại hàng triệu đầu sách trong khi không chắc chắn về lợi nhuận thu được từ khoản đầu tư đó.

Hơn nữa, Google cũng biện hộ rằng thay vì chấm dứt cạnh tranh trên thị trường sách điện tử đang ngày càng phát triển, thỏa thuận này sẽ khiến thị trường này hoạt động sôi nổi hơn nhờ việc cung cấp các tùy chọn trực tuyến nhằm thay thế những hệ thống đắt đỏ như Kindle của Amazon.

Sau khi đã mua sách từ Google, khách hàng có thể đọc chúng trên bất kỳ phần mềm kết nối mạng nào. Bên cạnh việc mang lại sự rõ ràng về tình trạng bản quyền cho hàng triệu cuốn sách số, thỏa thuận này cũng sẽ tạo ra cách thức ký kết hợp đồng sử dụng dễ dàng hơn cho nhiều hãng kinh doanh.

Chính điều này đã giải thích vì sao thỏa thuận này đang nhận được ngày càng nhiều sự ủng hộ chính thức bên cạnh những phản đối trong thời gian qua. Trong một lá thư gửi lên tòa án, luật sư của hãng điện tử Sony - Nhật Bản cho rằng thỏa thuận của Google sẽ tạo ra “hiệu quả cạnh tranh có ý nghĩa và to lớn”.

Trong khi đó, Cao ủy truyền thông Liên minh châu Âu Viviane Reding lại công khai ca ngợi mô hình kinh doanh mới của Google. Bà cho rằng, mô hình kinh doanh này sẽ hỗ trợ sáng kiến Europeana của Liên minh châu Âu nhằm số hóa các di sản văn hóa châu Âu.

Theo giới quan sát, Google có cơ hội dành được thắng lợi trong vụ kiện này nhờ việc mang lại khả năng nhiều đầu sách quý giá như cuốn “Biên giới Appalachian” sẽ tới được tay của độc giả.